دربی‌ها با وجود یکسان بودن شکل برگزاری و قوانین آنها در مستطیل سبز در همه دنیا با تِمی مشترک به روی صحنه نمایش نمی‌روند. سالهاست که در بزنگا‌های لیگ‌های بزرگ تیم‌های همشهری در نبرد با یکدیگر شوری وصف ناپذیر در شهر‌ها ایجاد کرده و به مهمترین رویداد فوتبالی آن کشور بدل گشته اند. اگر از لندن که چندین تیم در لیگ برتر دارد و هر هفته احتمالا شاهد یک دربی در گوشه‌ای از این شهر هستیم بگذریم در سایر نقاط دنیا معمولا دربی‌ها نوبرانه‌های فوتبال آن کشور اند.

در مادرید بین رئال و اتلتیکو، دربی میلان، دربی روهر بین دورتموند و شالکه و همچنین دربی سوپرکلاسیکو آرژانتین بین ریورپلاته و بوکاجونیورز و نبرد رنجرز و سلتیک در دربی گلاسکو، مطرح‌ترین و مشهورترین دربی‌های فوتبال هستند. در این بین البته هر دربی تم سیاسی و اجتماعی و حتی مذهبی خود را دارد.

سیاسی‌ترین نبرد فوتبالی دنیا را از گذشته تاکنون در دیار ماتادور‌ها شاهد آن هستیم جایی که هواداران بارسا با پرچم‌های کاتالان سالهاست که برای پیروزی بر تیم ژنرال فرانکو از مادرید تیغ بر رگ گذاشته و در هر الکلاسیکو برای جدایی طلبی گلو پاره کرده اند و در هر پیروزی و شکست طعنه آمیز مطامع سیاسی را به رخ رقیب کشیده اند. در ایتالیا هم البته که دربی میلانلو از زمان حضور برلوسکونی بر اریکه سیاست به دربی سیاسی بین ایتر و میلان تبدیل شد.

تقابل لیورپول و منچستریونایتد در طول تاریخ همیشه از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار بوده و به واسطه حضور شهر‌های لیورپول و منچستر در ناحیه شمال‌غربی انگلیس، جدال ۲ تیم این ۲ شهر به دربی این ناحیه تبدیل شده است. دشمنی و اختلاف این ۲ تیم، ریشه در مشکلات بین ۲ شهر لیورپول و منچستر دارد و بسیاری از عوامل جغرافیایی در پررنگ‌تر شدن این مشکلات نقش داشته‌اند.

برای مثال تاسیس یک کانال مخصوص کشتیرانی در شهر منچستر به مشاغل و درآمد‌های بسیاری در شهر بندری لیورپول آسیب زد و اختلافات همیشگی ۲ همسایه به مستطیل سبز هم کشیده‌شد تا این ۲ شهر تقریبا در تمام زمینه‌ها به همسایه‌هایی بد برای یکدیگر تبدیل شده و نبرد ابدی آنها بیش از آنکه طعم سیاسی و مذهبی بگیرد طعم اجتماعی داشته باشد.

اما مذهبی‌ترین دربی دنیا را در اسکاتلند شاهدیم. دربی گلاسکو خشن‌ترین و حساس‌ترین دربی جهان محسوب می‌شود؛ دیداری که یادآور تقابل کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها در شهر گلاسکو است و چارچوب این تقابل را شکل داده و شور و هیجان هواداران را سمت و سو داده است.

در بین تمامی رقابت‌های دوجانبه فوتبالی دنیا، با اطمینان می‌توان ادعا کرد تقابل سلتیک – رنجرز بیشترین قرابت را با مسائل مذهبی دارد. اما این تقابل، تنها یک رویارویی اسکاتلندی محسوب نمی‌شود، بلکه رگه‌های ایرلندی در تاریخچه این دربی به وفور یافت می‌شود. اگر چه در شهر گلاسکو همانند ایرلند شمالی، مذهب به طور آشکار تفکیک و تقسیم‌بندی نشده، اما طی سالیان گذشته و در جریان دربی شهر، تقسیم‌بندی‌های فرهنگی به طرز ملموسی عیان بوده است.

دربی تهران هم سالیان بسیاری به عنوان دربی سیاسی در جهان فوتبال مطرح بود. پیش از انقلاب آبی‌ها تهران حکومتی‌تر محسوب می‌شدند و شرخ‌ها مردمی تر. با این حال در سال‌های اخیر با وجود برچسب حکومتی بودنی که هواداران دو تیم به هم می‌زنند دربی تهرا نمی‌توان دربی سیاسی دانست. نبرد استقلال و پرسپولیس ریو سکو‌ها بیشتر به نبردی اجتماعی می‌ماند که ریشه در تعلق خاطر‌ها و علایق جامعه شناسی دارد که نسل به نسل و سینه به سینه چرخیده است.

با خصوصی شدن دو تیم (اگر به معنای واقعی آن بی توجه باشیم) احتمالا رگه‌های اقتصادی دربی تهران هم بیشتر بالا بزند، اما هر آنچه که در این بین اتفاق بیفتد نمی‌توان دربی تهران را دربی مذهبی یا حتی سیاسی قلمداد کرد. دربی تهران دربی یاد‌ها و خاطره هاست که معمولا کیفتی هم ندارد (دارد؟)